Bawełna - jeden z najpopularniejszych surowców stosowanych w przemyśle tekstylnym.

Pochodzi z naturalnych włókien rośliny z rodzaju Gossypium. Te miękkie, puszyste włókna osłaniają nasiona rośliny i są zbierane, a następnie przędzone w nici, z których powstają miękkie i oddychające tkaniny oraz dzianiny. Bawełna uprawiana jest w większości regionów tropikalnych i subtropikalnych, w tym w Turcji, obu Amerykach, Afryce, Egipcie i Indiach.

Słowo „bawełna” w języku angielskim „cotton” pochodzi od arabskiego qutn i trafiło do języków europejskich w średniowieczu wraz z importem tkanin z krajów arabskojęzycznych. Najstarsze znane tkaniny bawełniane pochodzą z Peru (ok. 6000 r. p.n.e.), gdzie udomowiono Gossypium barbadense. Wczesne ślady bawełny odkryto także w Egipcie i Indiach, gdzie była uprawiana już ok. 3000 r. p.n.e. Pod koniec XVI wieku uprawy bawełny pojawiły się w cieplejszych regionach Azji i Ameryki. Natomiast już w XVIII wieku nowe, odkryte gatunki trafiły do Afryki, a stamtąd rozprzestrzeniły się w Indiach, Pakistanie i Chinach, gdzie stopniowo zastępowały tradycyjne odmiany.

Od zarania dziejów wytwarzane włókna bawełny były na wagę złota, ponieważ cały proces wykonywano ręcznie. Nawet dzisiaj bawełna najwyższej jakości, wykorzystywana do produkcji luksusowych tkanin wciąż zbierana jest ręcznie — bowiem mechaniczne metody mogłyby uszkodzić delikatne włókna. Dopiero w XV i XVI wieku pojawienie się maszyn przędzalniczych (1738) oraz odzianiarki (1793) urządzenia służącego do oddzielania nasion od włókna zapoczątkowało epokę przemysłowej produkcji tekstyliów.

Mimo to aż do końca XVIII wieku bawełna pozostawała kosztownym surowcem, dostępnym jedynie dla nielicznych. Przełom nastąpił w epoce napoleońskiej, gdy bawełna zaczęła wypierać trudniej dostępny jedwab, zyskując popularność wśród wyższych warstw społecznych. Stopniowe udoskonalanie technik jej produkcji sprawiło, że stała się coraz bardziej powszechna i wszechstronnie wykorzystywana.

Na początku XVIII wieku Indie miały 25% udziału w światowym handlu tekstyliami, a ich tkaniny dominowały na rynkach globalnych, dobra passa trwała niemalże do połowy XIX wieku, kiedy na rynek weszła bawełna z amerykańskich plantacji, tańsza oraz lepsza jakościowo. Mimo że bawełna miała dłuższe i mocniejsze włókna, jej produkcja była oparta głównie na pracy niewolniczej, co pozwalało na obniżenie ceny.

Dziś bawełna jest jednym z najważniejszych włókien naturalnych wykorzystywanych w przemyśle tekstylnym, a jej produkcja, handel i przetwarzanie mają znaczący wpływ ekonomiczny, społeczny i środowiskowy.

Oprócz szerokiego zastosowania w przemyśle tekstylnym, bawełna jest wykorzystywana do produkcji bandaży, papieru, opakowań, a nawet paszy dla zwierząt.

Bawełna – zalety i wady

Bawełna jest przede wszystkim ceniona za swoje naturalne pochodzenie, wysoką wytrzymałość oraz możliwość wielokrotnego użytku. Jako surowiec bawełna jest w pełni biodegradowalna i odnawialna, co doskonale wpisuje się w założenia gospodarki obiegu zamkniętego oraz cele zrównoważonego rozwoju, coraz częściej realizowane w branży odzieżowej i tekstylnej. Inne zalety bawełny to:

• Naturalność – Jest miękka i bezpieczna nawet dla bardzo wrażliwej skóry i alergików. Nie powoduje podrażnień i nadaje się do stałego kontaktu ze skórą,
• Higroskopijność – Wysoka higroskopijność sprawia, że bawełna jest w stanie wchłonąć i zatrzymać wilgoć znacznie przewyższającą jej własną wagę, pozostając jednocześnie sucha w dotyku. Dzięki tym właściwościom doskonale nadaje się do produkcji ręczników, odzieży letniej i sportowej,
• Oddychalność – Materiały bawełniane świetnie przepuszczają powietrze, co zapewnia komfort w upalne dni i pomaga regulować temperaturę ciała, zapobiegając przegrzaniu,
• Trwałość – Bawełna jest znana ze swojej wytrzymałości i trwałości, zwłaszcza gdy jest mokra, co czyni ją niezawodnym materiałem na odzież dziecięcą i mundurki robocze,
• Łatwość barwienia – Bawełna dobrze poddaje się farbowaniu, a ponadto dobrze utrzymuje barwnik, co pozwala na tworzenie produktów o trwałych kolorach,
• Łatwość pielęgnacji – Ubrania bawełniane można spokojnie prać w pralce nawet na wysokich temperaturach oraz prasować, natomiast zawsze należy sugerować się informacją podaną przez producenta. natomiast zawsze należy sugerować się informacją podaną przez producenta.
• Dostępność – Bawełna jest szeroko dostępna i stosunkowo niedroga, co sprawia, że ​​cieszy się popularnością wśród producentów odzieży i konsumentów na całym świecie.

Mimo wielu zalet bawełna posiada też kilka wad, które należy brać pod uwagę przy wyborze materiałów:

• Tendencja do kurczenia się – Bawełna może znacznie się skurczyć po pierwszym praniu, szczególnie jeżeli odzież nie została poddana wstępnej obróbce zapobiegającej kurczeniu się,
• Gniecenie – Jednym z głównych problemów bawełny jest jej skłonność do gniecenia się. Ubrania bawełniane często wymagają prasowania po praniu, aby prezentowały się naprawdę dobrze,
• Przy dłuższym użytkowaniu traci kolor i kształt – W wyniku intensywnego użytkowania i częstego prania produkty bawełniane mogą szybko się zużywać, tracąc kolor i kształt, co skraca ich żywotność w porównaniu z trwalszymi materiałami syntetycznymi.

Bawełna to nie tylko surowiec – to symbol ewolucji przemysłu tekstylnego, który łączy tradycję z nowoczesnością i pozwala tworzyć produkty odpowiadające wymaganiom zarówno estetycznym, jak i środowiskowym. Jej historia, sięgająca tysiącleci, stanowi pomost między dawnymi metodami ręcznego przetwórstwa a współczesnymi, zrównoważonymi technologiami produkcji. Dzięki innowacyjnym metodom uprawy i przetwarzania bawełna zyskuje nowe życie, będąc materiałem, który nie tylko spełnia oczekiwania użytkowników, ale także minimalizuje negatywny wpływ na środowisko.